Vaporwave: ‘80s και ‘90s κουλτούρα & Ιαπωνική αισθητική

από τη Δέσποινα Καγκαρά

Floral Shoppe: Η πρώτη επαφή με τη Vaporwave

Όσο κι αν μίσησα την περίοδο της καραντίνας, ένα έχω να πω: στη διάρκειά της, ανακάλυψα τρομερή μουσική ˙ και αυτό ισχύει και για την Vaporwave, την οποία γνώρισα τότε, μέσα από το άλμπουμ Floral Shoppe (2011).

Το εξώφυλλο του “Floral Shoppe”.

Ένα παγερά αδιάφορο βράδυ, τον χειμώνα του 2021, χάζευα στο YouTube, ψάχνοντας να βρω κάτι που θα με έβγαζε από την «ημέρα της μαρμότας» που βιώναμε οι περισσότεροι εκείνο το διάστημα.

Και ξαφνικά, το βρήκα! Ήταν το τραγούδι Lisa Frank 420 (ή αλλιώς Modern Computing) της δημιουργού με το τότε ψευδώνυμο Macintosh Plus ˙ κομμάτι του προαναφερθέντος Floral Shoppe, το 420, όπως απλά το αποκαλώ εγώ, μου κέντρισε το ενδιαφέρον χάρη στην εικόνα που το συνόδευε: ήταν το κεφάλι ενός αρχαιοελληνικού αγάλματος[1], το οποίο φιγουράριζε σε ένα έντονο ροζ φόντο ˙ και από δίπλα, μία άποψη της Νέας Υόρκης και γράμματα στα Ιαπωνικά.

Σας μπέρδεψα; Κι εγώ είχα μπερδευτεί στην αρχή, όμως αυτή η μίξη πολιτισμών με εντυπωσίασε, και ευτυχώς η μουσική δεν απογοήτευσε. Κάνοντας το κλικ, ακούω μία slowed βερσιόν του It’s your move, της Diana Ross: το sample[2] του κομματιού έχει διασκευαστεί και επαναλαμβάνεται σε έναν πολύ αργό ρυθμό, ενώ τα φωνητικά έχουν γίνει τόσο μπάσα που δεν ξεχωρίζεις καν ποιος τραγουδάει ˙ το 420 είναι σαν να βγήκε κυριολεκτικά από μία άλλη διάσταση…

Έχοντας πάθει σοκ με αυτό που άκουγα, και ψάχνοντας και άλλα κομμάτια του άλμπουμ (όπου με χαρά αναγνώρισα και το Tar Baby της Sade), αντιλήφθηκα πως όλο το Floral Shoppe κινούνταν στο ίδιο στυλ: διασκευές παλιών κομματιών και μία πρωτότυπη, αποδομημένη, ‘80s αισθητική.

Τα σχόλια στο YouTube  με βοήθησαν να μάθω πως αυτό που άκουγα ονομάζεται «Vaporwave» και πως υπάρχουν πολλά τραγούδια να ανακαλύψω ακόμη. Έτσι, άρχισα να αναζητώ playlists με το συγκεκριμένο είδος μουσικής, στις οποίες επιστρέφω ακόμη και σήμερα.

 A E S T H E T I C S

Από νωρίς κατάλαβα ότι η Vaporwave δεν είναι απλά μουσική ˙είναι ένα ολόκληρο οπτικοακουστικό “κίνημα”, καθώς τα βιντεάκια των τραγουδιών της συνοδεύονται από ‘80s και ‘90s εικόνες, παρμένες από αληθινές διαφημίσεις και δρώμενα της εποχής.

Βίντεο και φωτογραφίες από διαφημίσεις ποτών, φαγητών, ρούχων ακόμη και τεχνολογικών προϊόντων από τα τελευταία είκοσι χρόνια του 20^ου αιώνα, μαζί με anime εικόνες και Ιαπωνικές λέξεις[3], είναι αυτά που χαρακτηρίζουν το είδος. Πολύ συχνά, επίσης, εφαρμόζεται απόσταση μεταξύ των γραμμάτων των φράσεων στα vaporwave βιντεάκια (π.χ V i b e s,  V H S κλπ).

Η Brooke Shields σε διαφήμιση της Ιαπωνικής εταιρίας “Kanebo” (1982).

Απόδραση

Καθώς το περιεχόμενο της Vaporwave προέρχεται από μία εποχή που τόσο ο δυτικός κόσμος όσο και η Ιαπωνία, που έχει την τιμητική της εδώ, γνώριζε μία μεγάλη οικονομική άνθιση, κάθε φορά που βλέπω vaporwave mixes νιώθω να μεταφέρομαι κατευθείαν στην καρδιά του τότε καπιταλισμού ˙ και η ψευδαισθητική τελειότητα των διαφημίσεων ποτέ δε μου ήταν τόσο ευχάριστη όσο υπό το πρίσμα της Vaporwave…

Το να βλέπω συνεχώς εικόνες ανθρώπων που χαμογελούν και ενθουσιάζονται με προϊόντα που σήμερα θεωρούνται ξεπερασμένα, ενώ τότε ήταν τελευταίας τεχνολογίας, αυθόρμητα με διασκεδάζει. Και αν και αυτό μπορεί να ακουστεί κάπως μελό, η απίστευτη ταχύτητα με την οποία έχουν αλλάξει κάποια πράγματα τα τελευταία είκοσι χρόνια, με βρίσκει να αναπολώ και λίγο την απλότητα που διείπε τότε τον κόσμο.

Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, απολαμβάνω τρομερά την “ασφάλεια” και τη “σιγουριά” (έστω και πλαστή) ενός κόσμου που, όσον αφορά τη μουσική παραδείγματος χάριν, το πιο σύγχρονο επίτευγμά του ήταν το CD.

Για τον κόσμο, όμως, που μεγάλωσε στα ‘80s και ‘90s, η Vaporwave είναι κάτι ακόμη περισσότερο, καθώς είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ξεγνοιασιά της παιδικής ηλικίας ˙ όπως, μάλιστα, αναφέρουν πολλοί, το να βλέπεις vaporwave βιντεάκια με παλιές διαφημίσεις είναι σα να ξυπνάς μικρό παιδί στη μέση της νύχτας, έπειτα από ένα γλυκό νανούρισμα μπροστά στην τηλεόραση…

Η γέννηση της Vaporwave

Είναι, λοιπόν, άραγε τυχαίο και το γεγονός ότι το Vaporave είδος αναπτύχθηκε από το 2010 και μετά; Σε μία περίοδο μεγάλων αλλαγών και παγκόσμιων οικονομικών και κοινωνικών κρίσεων, οι καλλιτέχνες της Vaporwave στράφηκαν (συνειδητά ή ασυνείδητα) στο παρελθόν και την, αναντίρρητα ξεχωριστή, μουσική των περασμένων ετών.

Ταυτόχρονα με τις μίξεις και την ηλεκτρονική επεξεργασία τραγουδιών του ’80 και του ’90, το οπτικό υλικό από τις παλιές “καλές εποχές” ενίσχυε το ταξίδι στο παρελθόν.

Αμερικάνικη διαφήμιση “Kool-Aid Koolers” (1986).

Να πω εδώ, βέβαια, πως, για καιρό, νόμιζα πως η Vaporwave είχε ανθίσει την ίδια εποχή με τα τραγούδια τα οποία δανείστηκε. Αργότερα έμαθα πως το συγκεκριμένο είδος, όχι μόνο εμφανίστηκε αρκετά πιο μετά, αλλά ήταν παράλληλα και μία κριτική στην ευθραυστότητα του καπιταλισμού και των παραγώγων του, μέσα από το  συνδυασμό της μουσικής με τη διαφήμιση.

Για μένα, βέβαια, όλη αυτή η αισθητική διατηρεί και μία έντονα νοσταλγική χροιά, την οποία, πιστεύω, οι vaporwave μουσικοί δε θέλησαν να καταπνίξουν. Το αντίθετο, μάλιστα.

Οι Vaporwave καλλιτέχνες

Κάτι τελευταίο που βρίσκω πολύ ενδιαφέρον στη Vaporwave είναι ότι δεν είναι ιδιαιτέρως προσωποκεντρική. Ενώ υπάρχουν χαρακτηριστικά ονόματα που εκπροσωπούν το είδος, ωστόσο, η πλειοψηφία των καλλιτεχνών “κρύβεται” πίσω από ψευδώνυμα, τα οποία μάλιστα συχνά-πυκνά αλλάζουν.

Θα λέγαμε, λοιπόν, πως η vaporwave  μουσική ανήκει, ίσως κατά βάσιν, στον κόσμο (μην ξεχνάμε, άλλωστε, πως όλο το είδος στηρίζεται στο “δανεισμό” υπάρχοντων τραγουδιών).

Το γεγονός αυτό μου φέρνει πάντα στο μυαλό την αντιμετώπιση των Daft Punk, οι οποίοι δεν ήθελαν να εμφανίζουν τα πρόσωπά τους και, ως ντουέτο, διατηρούσαν πάντα τις περσόνες με τα κράνη. Πιθανώς, μία έμμεση δήλωση για την ανεξαρτησία της τέχνης της μουσικής, κάτι που φαίνεται να αναδεικνύει και η Vaporwave.

Όλως τυχαίως, μάλιστα, τόσο η τελευταία όσο και οι Daft Punk ανήκουν στην κατηγορία της ηλεκτρονικής μουσικής.

Προτάσεις

Πριν κλείσουμε το σημερινό αφιέρωμα, σας αφήνουμε μερικές προτάσεις τραγουδιών (μαζί με τα samples τα οποία δανείζονται), για να ανακαλύψετε κι εσείς τον ιδιαίτερο κόσμο της Vaporwave:

1. Macintosh Plus – Boot (ブート) / Sample: Sade – Tar Baby
2. Color Television – Summer of George / Sample: The McCrarys – Love on a Summer Night
3. Telan Devik – Carly doesn’t know why / Sample: Carly Simon – Why
4. Architecture in Tokyo – (ヒスイ) MARBLE (ft. ULTRA ウルトラ) / Sample: Hiroshima – One Wish
5. Saint Pepsi – Enjoy Yourself / Sample – Michael Jackson: Off the Wall
6. Chuck Person – Africa / Sample: Toto – Africa
7. Saint Pepsi – Cherry Pepsi / Sample: Sister Sledge – Bring Your Own Baby (B.Y.O.B)
8. (猫 シ) Corp – (東京) HAZE / Sample: Sandra – (I’ll never be) Maria Magdalena
9. (猫 シ) Corp – Ocean Beach Highschool Prom 1984 / Sample: The Jones Girls – Knockin’
10. Webinar™ – (フィジー) Sunburst / Sample: Dancing Fantasy – Daydreamer

Να σημειωθεί ότι τα περισσότερα samples τα βρήκαμε χάρη σε σχόλια ακροατών και φανς της Vaporwave, οπότε, παρακαλώ, κρατήστε και μία επιφύλαξη για ενδεχόμενα λάθη.

Αυτά για σήμερα! Σας αφήνω, γιατί έχω να δω τις ‘90s διαφημίσεις μου. Ως την επόμενη φορά, φιλιά πολλά.

Πηγή εικόνας:

Wikipedia

[1] Πρόκειται για το εξώφυλλο που συνοδεύει όλο το άλμπουμ Floral Shoppe. Το άγαλμα είναι το κεφάλι του θεού Ήλιου, το οποίο χρονολογείται κατά την Ελληνιστική περίοδο.

[2] Sample (=δείγμα) στη μουσική ονομάζεται το τμήμα ενός τραγουδιού που χρησιμοποιείται σε ένα νέο κομμάτι, κανονικά με την προϋπόθεση ότι ο νέος καλλιτέχνης έχει λάβει την άδεια του πρώτου δημιουργού. Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να γίνει χρήση χωρίς άδεια, βάσει του νόμου, αρκεί να μιλάμε για ένα μικρό μέρος του πρωτότυπου έργου (καλό είναι, μάλιστα, να γίνεται και αναφορά στον αρχικό δημιουργό).

[3] Η Ιαπωνική αισθητική κυριαρχεί στη Vaporwave.