από τη Μυρτώ Κορωνιού

Κατά τον 7ο αιώνα, η Ιαπωνία άρχισε να κινείται με αργούς ρυθμούς προς το φεουδαρχικό σύστημα, ακολουθώντας μια σειρά πολλαπλών μεταρρυθμίσεων, οι οποίες αναδιαμόρφωσαν τόσο τις κοινωνικές «τάξεις» όσο και την κατανομή γης στους τοπικούς άρχοντες (Daimyo). Οι τελευταίοι φορολογούσαν τον ντόπιο πληθυσμό για να ζει και να εργάζεται στα κτήματά τους και με τον καιρό έγιναν πλούσιοι και ισχυροί. Για να προστατεύσουν την περιουσία τους, αλλά και τη θέση τους στην κοινωνία, οι τοπικοί αυτοί άρχοντες είχαν υπό την υπηρεσία τους επιδέξιους πολεμιστές, επονομαζόμενους ως Bushi ή Samurai κατά τα δικά μας λεγόμενα, και κατάφεραν έτσι να χτίσουν στρατιωτικές βάσεις και να έχουν το δικό τους ιδιωτικό στρατό.

Ωστόσο, όλα έμελλαν να αλλάξουν όταν τον 12ο αιώνα, όταν ανέβηκε στην εξουσία ο Yuri Tomo και ανακήρυξε τον εαυτό του ως Shōgun (τίτλος που είχε ο ανώτερος στρατιωτικός ηγέτης κατά τον Ιαπωνικό μεσαίωνα). Αυτή του η κίνηση μετέτρεψε τους Bushi σε μια ανώτερη στρατιωτική δύναμη υψίστης σημασίας και μια νέα κοινωνική τάξη γεννήθηκε. Από τότε ξεκίνησε η εποχή των Samurai, η οποία και έμελλε να κρατήσει για αρκετά χρόνια. Αξίζει να σημειωθεί πως οι samurai δεν ήταν «ένα τσούρμο άξεστοι με όπλα», αλλά ήταν ευγενείς που αφιέρωναν τις ζωές τους να υπηρετούν έναν κώδικα τιμής και αξιών. Μια σειρά τέτοιων κανόνων, εκτός από το «Βιβλίο των πέντε δαχτυλιδιών» και το Hagakure, ήταν και το Bushidō ή αλλιώς «Way of the warriors».

Κάπου το 1868 το σογκουνάτο επρόκειτο να κλονισθεί και καταληκτικά να πέσει, μιας και νέες ιδέες και ανακατατάξεις ήρθαν στο προσκήνιο, που έγιναν γνωστές ως «Παλινόρθωση Meiji». Εκείνη την περίοδο, η Ιαπωνία άρχισε να υιοθετεί σιγά σιγά τα δυτικά πρότυπα και ιδεώδη, πράγμα που διάλυσε οριστικά το φεουδαρχικό σύστημα και υπονόμευσε την ύπαρξη των Samurai. Ξαφνικά, περίπου δύο εκατομμύρια samurai έμειναν χωρίς δουλειά και πλέον ήταν κοινωνικά ισάξιοι των απλών πολιτών. Σκοπός, λοιπόν, του Mutshito, αυτοκράτορα της κυβερνήσεως Meiji, ήταν να εξελίξει την Ιαπωνία και να την ενδυναμώσει. Αυτό θα γινόταν με συμμαχίες ωφέλιμες για το κράτος, εξοπλίζοντας παράλληλα τον στρατό με όπλα τελευταίας τεχνολογίας, σηματοδοτώντας έτσι την αρχή μιας νέας εποχής όπου ο στρατός θα μάχονταν συλλογικά για το έθνος της Ιαπωνίας και όχι για τους τοπικούς άρχοντες. Πολλοί ισχυροί αρχηγοί πατριών στήριξαν τον αυτοκράτορα σε αυτό του το έργο. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν και ο Saigō Takamori, ο οποίος συμμετείχε ενεργά στην παλινόρθωση και ήταν υπέρ του εκσυγχρονισμού του στρατού, ελπίζοντας όμως πως οι Samurai θα συνέχιζαν να έχουν επιρροή και δύναμη στην εξοχή• πράγμα που δεν έγινε. Γι’ αυτό το λόγο, ο Saigō παραιτήθηκε από τα καθήκοντά του και επέστρεψε πίσω στην επικράτεια Satsuma και πιο συγκεκριμένα στην Kagoshima, στο νησί Kyūshū.

Αντίθετος, λοιπόν, με την νέα κοινωνική δομή, ο Saigō κράτησε ζωντανά τα ιδεώδη του Bushidō και των Samurai, διδάσκοντάς τα στα Dojo του. Πολύ σύντομα διαδόθηκε ότι αξιωματούχοι του αυτοκρατορικού στρατού που ήταν πιστοί στον Saigō, του παρείχαν παράνομα όπλα και πυρομαχικά, πράγμα που ανησυχούσε ιδιαιτέρως το παλάτι. Το παλάτι έστειλε κατασκόπους που κατηγόρησαν τον Saigō για προδοσία και πως ήταν έτοιμος να επαναστατήσει κατά του αυτοκράτορα Mutshito. Αυτό εξόργισε τον Saigō και αρκετοί από τους μαθητές του διέπραξαν βιαιότητες εναντίον των αυτοκρατορικών αξιωματούχων. Έως το 1877 όλη αυτή η διαμάχη είχε μετεξελιχθεί σε πόλεμο μεταξύ των αυτοκρατορικών δυνάμεων και των Samurai της Satsuma.

Αρχές Φεβρουαρίου του ίδιου έτους, ο Saigō συγκέντρωσε πολεμιστές και μαθητές του, βαδίζοντας από την Kagoshima προς τα ενδότερα του Kyūshū για να αναμετρηθούν με τον αυτοκρατορικό στρατό. Ωστόσο, ο Saigō έκανε ένα στρατηγικό λάθος που επρόκειτο να αποβεί μοιραίο.

Προτού, λοιπόν, αντιμετωπίσει τον αυτοκρατορικό στρατό ήθελε να καταλάβει το κάστρο Kumamoto, ένα από τα πιο ισχυρά κάστρα στην Ιαπωνία, βόρεια της επικρατείας του. Θεώρησε πως θα παραδίδονταν χωρίς κάποια ιδιαίτερη αντίσταση, αλλά οι αξιωματούχοι παρέμειναν πιστοί στον αυτοκράτορα και καθώς πολιορκούσε το κάστρο κάτω από άθλιες καιρικές συνθήκες, κατέφτασε ο αυτοκρατορικός στρατός. Και οι δυο πλευρές είχαν δυναμικό που ανερχόταν στους 10.000 στρατιώτες και πολεμούσαν νυχθημερόν με σπαθιά και ξιφολόγχες για δύο ολάκερους μήνες με χιλιάδες απώλειες. Βέβαια, ο αυτοκρατορικός στρατός -υπό την διοίκηση του Arimoto Yamagata, παλιού φίλου και συναδέλφου του Saigō- μπορούσε με μεγάλη ευκολία να φέρει ενισχύσεις, ενώ οι samurai που είχαν αφιερώσει τη ζωή τους σε αυτή την τέχνη βρίσκονταν σε δυσμενή θέση. 

Τον Σεπτέμβρη του 1877, ο Saigō και 400 εναπομείναντες Samurai που είχαν καταφέρει να ξεφύγουν από την οργή του αυτοκρατορικού στρατού, βρήκαν καταφύγιο στον λόφο της Shiroyama. Ο αυτοκρατορικός στρατός δεν άργησε να φτάσει στα χνάρια τους και ο στρατηγός Yamagata ήταν αποφασισμένος να αιχμαλωτίσει τον Saigō και να βάλει τέλος στην επανάσταση. Διέταξε, λοιπόν, τους άνδρες του να επιτεθούν στη Shiroyama. Ο στρατός περικύκλωσε τον λόφο χτίζοντας ένα περίπλοκο σύστημα χαρακωμάτων και ο Yamagata έστειλε απεσταλμένους που έφεραν ένα γράμμα, το οποίο ζητούσε την παράδοση του Saigō και τη λήξη αυτής της επανάστασης. Αντ’ αυτού, ο Saigō, πάντοτε πιστός στα ιδεώδη του Bushido, αρνήθηκε το αίτημα του Yamagata, μιας και το να παραδοθεί στον εχθρό ήταν άκρως ντροπιαστικό για έναν Samurai και εντελώς κόντρα στον κώδικα και τα ιδεώδη που πίστευε. Ξέροντας πως το τέλος πλησίαζε, ο Saigō και οι άντρες του πέρασαν τις τελευταίες τους ημέρες τραγουδώντας, γράφοντας ποίηση και παίζοντας παιχνίδια, ενώ ο αυτοκρατορικός στρατός προετοιμάζονταν για την επίθεση και το πυροβολικό άρχισε να ρίχνει πυρά τα μεσάνυχτα. 

Ξημερώματα της 24ης Σεπτεμβρίου, οι Samurai αποχαιρέτησαν ο ένας τον άλλο και μοιράστηκαν την τελευταία τους κούπα sake. Στις 3:00 το πρωί, το αυτοκρατορικό ιππικό έκανε έφοδο στο λόφο, εξαναγκάζοντας τους Samurai σε μάχη σώμα με σώμα με σκοπό να τους αποδυναμώσουν. Έως τις 6:00 το πρωί είχαν μείνει μόνο 40 Samurai και ο ίδιος ο Saigō ήταν θανάσιμα πληγωμένος, πιθανότατα από κάποια σφαίρα στο στομάχι ή στον γοφό• κανείς δεν ξέρει. Ο μύθος λέει πως ένας κοντινός του φίλος τον μετέφερε σε ασφαλές σημείο, μακριά από την ιαχή της μάχης, κι εκεί, κοιτάζοντας για μια τελευταία φορά προς την κατεύθυνση που βρισκόταν το αυτοκρατορικό παλάτι, υποκλίθηκε, έπεσε στα γόνατα και διέπραξε Seppuku, την παραδοσιακή μέθοδο αυτοκτονίας, μαχαιρώνοντας την κοιλιά του για να διατηρήσει την τιμή του. Με μια γρήγορη κίνηση ο φίλος του, του έκοψε το κεφάλι και το έκρυψε κάπου στο βουνό.

Το πρωινό εκείνο της 24ης Σεπτεμβρίου του 1877, οι εναπομείναντες 40 Samurai επιτέθηκαν για τελευταία φορά στις αυτοκρατορικές δυνάμεις και βρήκαν το τέλος τους από πυροβολισμούς. Η ήττα στη Shiroyama δε σήμαινε μόνο τη λήξη της επανάστασης της Satsuma, αλλά και το τέλος της εποχής των samurai. Μια καινούρια εποχή ανέτειλε για την Ιαπωνία και πολεμιστές, όπως οι Samurai δεν είχαν θέση εκεί. Από εδώ και πέρα, η Ιαπωνία θα διεξήγαγε τους πολέμους της με στρατό διαμορφωμένο από όλα τα κοινωνικά στρώματα. Ο Saigō Takamori παραμένει ένας τραγικός ήρωας στην ιστορία του έθνους που η αφοσίωση και οι δεξιότητές του θα αποτελούν αξέχαστο παράδειγμα τόσο για το ποιόν των Samurai όσο και για τον κώδικα του Bushidō.

Υ.Γ. Ήξερες ότι υπάρχει τραγούδι αφιερωμένο στη μάχη της Shiroyama; Αν όχι, μπορείς να το ακούσεις εδώ:

Πηγές:

Drea, Edward J. (2009). Japan's Imperial Army: Its Rise and Fall, 1853–1945. Lawrence, Kansas: University Press of Kansas.

Keane, Donald (2005). Emperor Of Japan: Meiji And His World, 1852–1912. Columbia University Press.

Mounsey, Augustus H. (1879). Satsuma Rebellion: An Episode of Modern Japanese History. University Publications of America.

Nitobe, Inazo (2010). Bushido, The Soul of Japan. Kodansha International.

Ravina, Mark (2004). The Last Samurai: The Life and Battles of Saigō Takamori. Wiley.

Sims, Richard (2001). Japanese Political History Since the Meiji Renovation, 1868-2000. Palgrave.

Tasuke Kawakami, "Bushidō In Its Formative Period." The Annals Of The Hitotsubashi Academy no. 1: 65. 1952. JSTOR Journals