από τον Παναγιώτη Νηφόρο

Όσοι είμαστε λάτρεις των βιντεοπαιχνιδιών ενδέχεται, έστω και μια φορά στη ζωή μας, να έχουμε ονειρευτεί μία από τις πολλές διαδραστικές εμπειρίες που μας χαρίζουν. Μπορεί κάποια στιγμή να έχουμε διασχίσει την περιοχή Johto στο σύμπαν των Pokémon, να έχουμε παλέψει παρέα με τον Sora, τον Donald και τον Goofy στο Kingdom Hearts ή απλά να χαζεύουμε τα πανέμορφα τοπία στο Eternal Sonata και στο Ni No Kuni.

Το γεγονός ότι εμπειρίες και συναισθήματα διεισδύουν στα όνειρά μας, αποτελεί πεδίο έρευνας για όσους ενδιαφέρονται και μελετούν τον ανθρώπινο εγκέφαλο την ώρα που «κοιμάται».

Ο Bob Stickgold, αναπληρωτής καθηγητής ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, ερευνά το φαινόμενο των ονείρων. Η περιέργειά του τον οδήγησε να διερευνήσει το πώς οι καθημερινές δραστηριότητες ενσωματώνονται στα όνειρα ενός ατόμου. Ξεκίνησε τη μελέτη και την έρευνά του περνώντας στον χώρο των βιντεοπαιχνιδιών όταν άλλες συναρπαστικές δοκιμασίες, όπως η ορειβασία και το ράφτινγκ, αποδεικνύονταν δύσκολες και δαπανηρές για να τις εντάξει στην ειδική έρευνα που διεξήγαγε με τους μαθητές του.

Ο ίδιος ο ερευνητής ήταν φανατικός παίκτης του Tetris, αλλά η ιδέα να το συμπεριλάβει σε μια μελέτη για τα όνειρα δεν τον είχε απασχολήσει στο παρελθόν. Αν και κάποιοι άλλοι μελετητές είχαν πραγματοποιήσει παρόμοια πειράματα, ο Stickgold ξεκίνησε να εφαρμόζει συστηματικά την ιδέα του, βάζοντας τους συμμετέχοντες στην έρευνα να παίζουν το παιχνίδι αυτό πριν πάνε για ύπνο και στη συνέχεια τους ξυπνούσε για να του αναφέρουν τα όνειρά τους όταν είχαν ήδη αρχίσει να κοιμούνται. Ένα εντυπωσιακό ποσοστό του 75% των ατόμων ανέφεραν την παρουσία του Tetris στα όνειρά τους. Ο ίδιος σημειώνει ότι όταν ανέφερε τα στοιχεία μελέτης του στο ΜΙΤ για το πώς τα βιντεοπαιχνίδια  εισβάλλουν στο ασυνείδητο, ένα 90% των χεριών ανέβηκε όταν τους ρώτησε: «είχατε ποτέ ανάλογη εμπειρία παίζοντας Tetris;»

Μια άλλη μελέτη από τον Stickgold αφορούσε το arcade παιχνίδι της Namco, Alpine Racer, σύμφωνα με την οποία αναθέτει στους παίκτες να ελέγχουν τη δράση με το σκι στην οθόνη, χρησιμοποιώντας πραγματικά σκι κάτω από τα πόδια τους. Αυτή η μελέτη έδωσε ακόμη υψηλότερα ποσοστά ενσωμάτωσης των ονείρων.

Ο λόγος για τον οποίο τα βιντεοπαιχνίδια είναι τόσο εμφανή στα όνειρα εξακολουθεί να απασχολεί τους επιστήμονες, χωρίς να έχει υπάρξει μέχρι στιγμής μια απόλυτα βέβαιη εξήγηση. Ο Stickgold υποθέτει ότι τα όνειρα συνιστούν ανακεφαλαίωση των συναισθημάτων μας σε αντίθεση με συγκεκριμένες οπτικές αναμνήσεις, προσομοιώνοντας αυτό που ενδεχομένως θα πραγματοποιηθεί στο μέλλον. 

«Τα βιντεοπαιχνίδια, πρώτα απ' όλα, έχουν πολλά εφέ που σχετίζονται με αυτά - πολύ συναίσθημα», ισχυρίζεται. Ένα συναίσθημα είναι ένας πραγματικός καλός δείκτης για τον εγκέφαλό μας ότι αυτό είναι εξ’ ορισμού σημαντικό. Ο εγκέφαλός μας σηματοδοτεί αυτά τα στοιχεία που αντλεί από το συνειδητό μας, όταν δηλαδή είμαστε ξύπνιοι και ενεργοί, και επιλέγει να παίζει μαζί τους κατά τη διάρκεια των ονείρων μας, δοκιμάζοντας κατά μια έννοια τον εαυτό μας και τις δυνάμεις μας, επιζητώντας την αναγνώριση, έστω και στα όνειρά μας!

Ο Stickgold  ισχυρίζεται ότι ένα καλά σχεδιασμένο βιντεοπαιχνίδι ξεκινά εύκολα και αυξάνει τη δυσκολία του για να παραμείνει ενδιαφέρον, και έτσι ο εγκέφαλός μας εμπλέκεται με διάφορες ιδέες, δημιουργώντας παράξενες εικόνες έτσι ώστε να μας κρατά σταθερά σε εγρήγορση, δοσμένους σε αυτό που συμβαίνει στο παιχνίδι. Αυτός είναι ο λόγος που στα όνειρά μας ανακαλύπτουμε περίπλοκες διεργασίες ή στοιχεία που δεν φαίνεται να μας αρέσουν. «Ο εγκέφαλος τη στιγμή που ονειρεύεται χαίρεται σε ένα ποσοστό του πέντε 5%», όσον αφορά τα συναισθήματα που εμπνέουν τα όνειρα του κάθε ατόμου.

Την  ίδια περίπου άποψη για τη συναισθηματική επίδραση των βιντεοπαιχνιδιών στα όνειρα εκφράζει και η Jayne Gackenbach, καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο MacEwan και συν-συγγραφέας του βιβλίου Play Reality: How Videogames Changing Everything. Θεωρεί ότι η υψηλή αλληλεπίδραση αυξάνει τη συναισθηματική μας δέσμευση. Αυτός είναι ο λόγος που επισκέπτονται συχνά το ασυνείδητο όταν κοιμόμαστε.

Η ερευνήτρια Gackenbach άρχισε να μελετά τα βιντεοπαιχνίδια και τις επιπτώσεις τους στο μυαλό, όταν άρχισε να παρακολουθεί το νεαρό γιο της να παίζει. «Εντυπωσιάστηκα από το πόσο αφοσιωμένος ήταν σε αυτό». Ενασχολούμενη με το θέμα, διαπίστωσε ότι οι μελέτες είχαν καταδείξει μια ισχυρή συσχέτιση μεταξύ των παικτών και των δεξιοτήτων όσον αφορά τον χώρο. Είχαν την ικανότητα να χειρίζονται διανοητικά αντικείμενα 2D και 3D, τα οποία παρέπεμπαν στις δικές της μελέτες για τα διαυγή όνειρα.

Το Lucid dreaming είναι μια κατάσταση όπου ο ονειροπόλος γνωρίζει ότι ονειρεύεται ή μπορεί μερικές φορές να οδηγήσει στην ικανότητα αλλαγής και χειραγώγησης ενός ονείρου ενώ εξελίσσεται. Μέσω της έρευνας των δραστηριοτήτων των ονειροπόλων, η μελετήτρια διαπίστωσε ότι ακόμη και οι πιο επιδέξιοι παίκτες ήταν πολύ πιο ικανοί να χειραγωγήσουν τα όνειρά τους. Συνεχίζοντας, επισημαίνει ότι οι παίκτες είναι πολύ περισσότερο ονειροπόλοι!

«Πολύ συχνά στα όνειρά μας νιώθουμε να είμαστε το θύμα». Νιώθουμε να μας κυνηγούν, να μην μπορούμε να αμυνθούμε ή να κρυφτούμε κατά τη διάρκεια ενός ονείρου. Όμως αυτό δεν φαίνεται να ισχύει πάντα για τους παίκτες που μοιάζουν να είναι πολύ πιο δυνατοί. 

Η Gackenbach διεξήγαγε μια μελέτη σε συνεργασία με τον στρατό, όπου εξέτασε τα όνειρα των στρατιωτών που δεν είχαν διαγνωστεί με μετατραυματική διαταραχή άγχους και διαπίστωσε ότι οι στρατιώτες που ήταν και παίκτες υψηλού επιπέδου, μάλλον ονειρεύονταν διαφορετικά. «Εκείνοι που είχαν παίξει πολλά παιχνίδια ήταν σε θέση να αντιμετωπίσουν καλύτερα τις απειλές που προέκυπταν στα όνειρα από εκείνους που δεν είχαν παίξει».

Διαπίστωσε επίσης ότι οι παίκτες δεν βίωναν εφιάλτες στο βαθμό που βίωναν όσοι δεν ήταν παίκτες ή τουλάχιστον δεν αντιλαμβάνονταν τα όνειρά τους ως τρομακτικά. Είχαν επίσης παράξενα όνειρα. Μια εύλογη εξήγηση θα μπορούσε να είναι ότι το υποσυνείδητο των παικτών ζει απλά σε έναν κόσμο που οι μη παίκτες θα θεωρούσαν άκρως περίεργο. «Βρίσκεστε σε ένα παράξενο περιβάλλον σε σχέση με το πραγματικό, οπότε κάλλιστα το ενσωματώνετε.»

Οι Stickgold και Gackenbach συνεχίζουν τις μελέτες τους για το ασυνείδητο και τις επιπτώσεις των βιντεοπαιχνιδιών, γνωρίζοντας ότι η χρήση των διαδραστικών μέσων γίνεται όλο και πιο διαδεδομένη. "Αφιερώνουμε σήμερα τόσο πολύ χρόνο σε εικονικούς κόσμους, πόσο άραγε αυτό επηρεάζει τη συνείδησή μας;". Είναι πλέον δεδομένο ότι η φύση της συνείδησης διαρκώς εξελίσσεται και κατά μία έννοια αλλάζει. 

Πηγή: Gameinformer.com