από τον Παναγιώτη Νηφόρο 

Τα τελευταία δύο χρόνια η πανδημία της COVID-19 ήταν ένας συνεχής αγώνας για τους επαγγελματίες υγείας. Ποιος μπορεί να ξεχάσει τα χειροκροτήματα του κόσμου από τα μπαλκόνια των πολυκατοικιών; Τα παράδοξα lockdown; Μέσα από τη νέα αυτή πραγματικότητα μάθαμε πολλά και σαφώς να εκτιμάμε ακόμη και τις πιο απλές μα συνάμα ουσιαστικές μεταξύ μας συναντήσεις.

Όμως, το ψυχολογικό τίμημα ήταν βαρύ για το νοσηλευτικό προσωπικό που βρίσκεται πάντοτε στο πλευρό των ασθενών. Θα παρουσιάσουμε την περίπτωση της Sakura Wimalasuriya, επιχειρηματία που ασχολείται με την ψυχολογική υποστήριξη νοσηλευτών, περιγράφοντας το ιστορικό εκκίνησής της και το νοσηλευτικό περιβάλλον γενικότερα.

Μέσα σε ένα χρόνο από την αποφοίτησή της από τη σχολή νοσηλευτικής και την εγγραφή της στην πτέρυγα έκτακτης φροντίδας, η Sakura Wimalasuriya έχασε το χαμόγελό της. Κλονίστηκε συναισθηματικά. «Δεν μπορούσα να κοιμηθώ ή να φάω και έκλαιγα πολύ συχνά. Ωστόσο, σκέφτηκα ότι αν προσπαθούσα περισσότερο, θα μπορούσα να το ξεπεράσω και τα πράγματα θα ήταν καλά». Ένας γιατρός από το ψυχιατρικό τμήμα έμαθε για τα προβλήματα της και διέγνωσε ευθύς αμέσως ότι έπασχε από κατάθλιψη. Είχε αφοσιωθεί στο να βοηθά τους άλλους ως νοσοκόμα, αλλά η ίδια ένιωθε πολύ άσχημα.

Μέλημα της πρώτιστος να σώζονται ζωές 

Ας επιστρέψουμε στο παρελθόν της. Η νοσηλεύτρια γεννήθηκε στη Ναγκόγια με καταγωγή από τη Σρι Λάνκα όπου πέρασε τα πρώιμα παιδικά της χρόνια. Στην Ιαπωνία άρχισε να ζει από μικρή ηλικία. «Στο σχολείο, συνειδητοποιούσα ότι το να είμαι από Σρι Λάνκα με έκανε διαφορετική. Άρχισα να νιώθω περισσότερο συνδεδεμένη με τη χώρα καταγωγής μου και άλλες αναπτυσσόμενες χώρες. Από μικρή είχα την αίσθηση ότι, εφόσον είχα την τύχη να μεγαλώσω στην Ιαπωνία που μου παρείχε υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης, θα έπρεπε να χρησιμοποιήσω τις γνώσεις μου για να βοηθήσω τους άλλους. Ήμουν όμως εσωστρεφής εκείνη την εποχή. Μισούσα το όνομα Sakura, αφού δεν έμοιαζα με Γιαπωνέζα, παρόλο που προσπαθούσa να ενταχθώ». Στο γυμνάσιο ήταν περιτριγυρισμένη από πολλούς διαφορετικούς μαθητές, συμπεριλαμβανομένων πολλών από το εξωτερικό. Η Sakura ένιωσε μια αίσθηση απελευθέρωσης, αφοσιώθηκε σε εξωσχολικές δραστηριότητες και μετείχε στο μαθητικό συμβούλιο. «Συνειδητοποίησα ότι το όνομά μου συνιστούσε πλεονέκτημα: οι άνθρωποι το θυμόντουσαν αμέσως».

Άρχισε να σκέφτεται το μέλλον της. Θυμάται ότι συγκινήθηκε βαθιά από ένα ντοκιμαντέρ για μια Γιαπωνέζα που πήγε στην Αφρική με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα ως μαία. Το μυαλό της στράφηκε στην υγειονομική περίθαλψη, όπου ήλπιζε ότι θα μπορούσε να σώζει ζωές. Όταν ήταν στο δημοτικό το 2004, ο σεισμός έπληξε τον Ινδικό Ωκεανό, με το τσουνάμι να καταστρέφει την ακτή της Σρι Λάνκα, και να κοστίζει ζωές μελών της οικογένειας του πατέρα της. Πλήγμα κι τραύμα βαθύ!

Τιμωρώντας τον εαυτό της για τους θανάτους ασθενών

Μετά την αποφοίτησή της, μπήκε στη σχολή νοσηλευτικής. «Ο μεγάλος σεισμός της Ανατολικής Ιαπωνίας του 2011 συνέβη την εποχή που έδινα εισαγωγικές εξετάσεις στο γυμνάσιο και οι σεισμοί του Κουμαμότο του 2016 συνέπεσαν με την πανεπιστημιακή μου Εξέταση Νοσηλευτικής. Τότε ανέπτυξα μια έντονη επιθυμία να εργαστώ στα επείγοντα στην εντατική φροντίδα, σαν αντιστάθμισμα ίσως, επειδή δεν μπορούσα να μετάσχω σε εθελοντικές δραστηριότητες για να βοηθήσω τα θύματα των καταστροφών».

Όταν άρχισε να δουλεύει, πέτυχε το όνειρό της να εργαστεί στο τμήμα επειγόντων περιστατικών. «Οι ασθενείς μεταφέρονταν με ασθενοφόρο και συχνά χρειάζονταν επείγουσα χειρουργική επέμβαση. Δεν προλαβαίναμε ούτε καν να μιλήσουμε: ήταν ένας αγώνας με τον χρόνο. Σε άλλα τμήματα, οι προϊστάμενοι νοσηλευτές μπορούσαν να διορθώσουν τυχόν λάθη που έκαναν οι αρχάριοι, χωρίς να διακινδυνεύσουν τη ζωή των ασθενών. Αλλά στο τμήμα μου, ένιωθα διαρκώς πιεσμένη ότι τα λάθη που προκλήθηκαν από την έλλειψη γνώσεων ή δεξιοτήτων μου θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο ζωές».

Μόλις δύο εβδομάδες αφότου ξεκίνησε, η ευαίσθητη αυτή νοσηλεύτρια θυμάται ότι ένας ασθενής που φρόντιζε την πρώτη της εβδομάδα υποτροπίασε ξαφνικά προς το χειρότερο και πέθανε. «Αν και είχα χάσει συγγενείς στην καταστροφή στη Σρι Λάνκα, δεν είχα βιώσει ποτέ από τόσο κοντά τον θάνατο. Η πρώτη γραμμή της νοσηλευτικής ήταν ένα πραγματικό σοκ και μια πηγή τραύματος για μένα», θυμάται.

Στη συνέχεια, κάθε φορά που η Wim έβλεπε έναν ασθενή να πεθαίνει, κατηγορούσε τον εαυτό της. «Όταν κάποιος επιδεινώνεται γρήγορα μπροστά στα μάτια σου, δεν έχεις πολλά να κάνεις. Αντικειμενικά, υπάρχει ένα όριο στο τι μπορεί να κάνει ένας νέος νοσηλευτής. Ωστόσο, ήμουν προβληματισμένη, καθώς πίστευα ότι τα πράγματα μπορεί να ήταν διαφορετικά αν είχα περισσότερες γνώσεις ή δούλευα λίγο πιο γρήγορα. Δεν μπορούσα να τα ξεχάσω όλα αυτά μετά τη δουλειά και είχα πρόβλημα να κοιμηθώ το βράδυ. Με παρέλυε το άγχος». 

Μπορούμε να αλλάξουμε τη σκέψη μας

Γιατί είχε αρρωστήσει ψυχολογικά; Έφυγε από τη δουλειά λόγω κατάθλιψης και, αφού ανάρρωσε, άρχισε να ψάχνει τις πραγματικές αιτίες. Αυτό την οδήγησε να εγγραφεί σε ένα διαδικτυακό πανεπιστημιακό μάθημα ψυχολογίας. «Ήταν τότε που συνειδητοποίησα ότι οι πεποιθήσεις μου για το τι πρέπει να είναι μια νοσοκόμα ήταν μάλλον άκαμπτες».

Η ίδια θυμάται: «Δεν ήμουν εγώ που έκανα λάθος, αλλά η σκέψη μου. Μπορούμε όμως να αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε. Είχα ήδη καταφέρει παλαιότερα να μετατρέψω την αρνητική μου άποψη για τα πράγματα σε θετική όταν μπήκα στο γυμνάσιο. Όταν έμαθα για τη γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία, είδα ότι μπορούσα να φροντίσω τον ψυχισμό μου, διορθώνοντας κακές ψυχικές συνήθειες, οι οποίες με έκαναν να χαλαρώσω».

Σε ένα χρόνο, η Wim πιστοποιήθηκε ως ψυχολόγος. Είχε επίσης την ευκαιρία να σπουδάσει παραδοσιακή αγιουρβεδική θεραπεία στη Σρι Λάνκα. «Η Αγιουρβέδα είναι ένα από τα τρία κύρια παραδοσιακά ιατρικά συστήματα που αναγνωρίζονται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας», μας λέει. «Προέρχεται από την Ινδία και έχει διαδοθεί στη Σρι Λάνκα. Η Αγιουρβέδα εκτιμά τη σημασία του εαυτού και της οικογένειας και επίσης, στοχεύει στην πρόληψη όχι μόνο σωματικών αλλά και ψυχικών ασθενειών, από πρώιμο στάδιο. Έχει ισχυρές συνδέσεις με θεραπείες για τον τρόπο ζωής που είναι ευρέως αποδεκτές στη Σρι Λάνκα. Μέσα από αυτές τις ιδέες, έμαθα τη σημασία του να φροντίζεις τον δικό σου ψυχισμό. Εν τω μεταξύ, ανησυχούσα για τη χαμηλή επίγνωση της ψυχικής υγείας στην Ιαπωνία, παρά την προηγμένη ιατρική τεχνολογία».

Συναισθηματική Φροντίδα για Νοσηλευτές

«Αφού έμαθα πώς να φροντίζω τη δική μου ψυχική υγεία, εντάχθηκα ξανά στο εργατικό δυναμικό. Αλλά στο νοσοκομείο του Τόκιο όπου δούλευα, είδα συναδέλφους και ανωτέρους να πέφτουν σε κατάθλιψη και να τα παρατάνε. Μου ήρθε στο μυαλό ότι πρέπει να υπάρχουν πολλές νοσοκόμες στην Ιαπωνία με παρόμοια προβλήματα και ένιωσα την επιθυμία να κάνω κάτι».

Ωστόσο, σημειώνει, ότι τα ιαπωνικά νοσοκομεία είναι ιεραρχικοί οργανισμοί, όπου οι άνθρωποι αξιολογούνται σε συνάρτηση με τη συμμόρφωση προς τους ανωτέρους τους. «Αυτό τους κάνει συχνά να αντιστέκονται σε νέες ιδέες. Είναι δύσκολο να αλλάξεις οτιδήποτε μέσα στο σύστημα. Ένιωσα ότι έπρεπε να δημιουργήσουμε μια ανοιχτόμυαλη και βιώσιμη εξωτερική δομή, αν ελπίζαμε να βοηθήσουμε περισσότερους ανθρώπους. Αυτό οδήγησε στο ενδιαφέρον μου για τις κοινωνικές επιχειρήσεις».

Η Wim εντάχθηκε σε ένα πρόγραμμα ανάπτυξης επιχειρηματιών που διοικείται από το Υπουργείο Οικονομίας, Εμπορίου και Βιομηχανίας της Ιαπωνίας, ελπίζοντας να δημιουργήσει συστήματα ψυχολογικής υποστήριξης για νοσηλευτές. «Το πρόγραμμα σχεδιάστηκε για να αναπτύσσει το μυαλό και τις δεξιότητες, για να αναλαμβάνει καινοτομίες. Μου έδωσε επίσης ένα άμεσο δίκτυο 100 ατόμων. Προέρχονταν από τομείς με ισχυρό όραμα και ενθουσιασμό. Όταν είχα αμφιβολίες, μου πρότειναν συνεδρίες μελέτης και με βοήθησαν. Πολλοί έδειχναν βαθιά συμπάθεια με το θέμα της ψυχικής υγείας των νοσηλευτών. Με την ενθάρρυνση των συνομηλίκων μου, μπόρεσα να κάνω τα πρώτα βήματα για έναρξη της επιχείρησής μου».

Μια διαδικτυακή υπηρεσία για την οπτικοποίηση των συναισθημάτων

Η Wim ξεκίνησε το Plusbase τον Φεβρουάριο του 2021 με στόχο τη δημιουργία μιας δομής για την παροχή ψυχολογικής υποστήριξης στους εργαζόμενους. «Οι νοσηλευτές, ειδικότερα, έχουν ως κύριο στόχο τη φροντίδα των ασθενών και τείνουν να παραμελούν τη δική τους ψυχική υγεία. Η εταιρεία μας προσφέρει ιατρικές εγκαταστάσεις, μια διαδικτυακή εφαρμογή με εργαλεία δοκιμών που οπτικοποιούν την ψυχική κατάσταση των χρηστών, μπορούν να προτείνουν προσαρμοσμένη αυτοεξυπηρέτηση και διαθέτει υλικό ηλεκτρονικής μάθησης βελτιστοποιημένο για νοσηλευτές».

Μέχρι σήμερα, 90 νοσηλευτές πεδίου έχουν συνεργαστεί για τη δοκιμή της αποτελεσματικότητας και της φιλικότητας προς τον χρήστη των εργαλείων και των υλικών που αναπτύσσονται. «Όταν χρησιμοποιούν τα εργαλεία μας, μπορούμε να επαληθεύσουμε αν πράγματι βοηθούν στην επίλυση προβλημάτων για τους νοσηλευτές και μπορούμε να συνεχίσουμε να κάνουμε βελτιώσεις. Την άνοιξη του 2022, θα ξεκινήσουμε δοκιμές με στόχο την εισαγωγή του συστήματος σε ιατρικές εγκαταστάσεις».

Η Wim και η ομάδα της συγκέντρωσαν κεφάλαια για την ανάπτυξη διαδικτυακών υπηρεσιών, καθώς και δοκιμές ιατρικών και ερευνητικών ιδρυμάτων, από επενδυτές επιχειρηματικών συμμετοχών. Τώρα ηγείται μιας ομάδας προσωπικού, νεαρά ως επί το πλείστον άτομα, συμπεριλαμβανομένου ενός διαδικτυακού κοινοτικού χειριστή, ενός συντάκτη και ενός διαδικτυακού μάρκετινγκ. Η ίδια εργάζεται λίγες μέρες την εβδομάδα ως νοσοκόμα σε ψυχοσωματική κλινική στο Τόκιο.

«Μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τα θέματα από μια σειρά προοπτικών, επειδή ο καθένας από εμάς εξακολουθεί να εργάζεται στον αντίστοιχο τομέα εξειδίκευσής του. Πιστεύω ότι αυτό το στυλ εργασίας, που δίνει έμφαση στις δεξιότητες και δεν αρκείται στους τίτλους και στα διπλώματα, ταιριάζει στις μέρες μας, όταν εστιάζει κυρίως στα μοναδικά χαρακτηριστικά του ατόμου».

Η σημασία της ομάδας

Πολλές νοσοκόμες εντάχθηκαν στο επάγγελμα με τις ίδιες έντονες επιθυμίες που υποκίνησαν την Wim: να σώζει ζωές και να «υπηρετεί» τους άλλους. Αλλά η αφοσίωσή τους δεν αναγνωρίζεται, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να ανταπεξέλθουν και να τα παρατούν.

«Οι νοσοκόμες χειρίζονται μια σειρά από ιατρικές θεραπείες, υπό την καθοδήγηση των γιατρών. Υπάρχουν όμως και πολλά καθήκοντα που είναι δύσκολο να οριστούν. Οι νοσηλευτές ανταποκρίνονται στα αιτήματα των ασθενών: να τρίβουν τις πλάτες τους, να τους βοηθούν όταν δεν μπορούν να κοιμηθούν, να προσπαθούν να φτιάξουν τη διάθεση των ασθενών… Είναι δύσκολο να αξιολογήσει κανείς αυτές τις μικρές καθημερινές εργασίες. Από την άλλη πλευρά, σε αυτόν τον εργασιακό χώρο «ζωής ή θανάτου», υπάρχει έντονη επίγνωση των παραλείψεων και προφανώς η τάση να εστιάζουμε μόνο στα λάθη».

Στην πρώτη γραμμή, ωστόσο, η Wim υποστηρίζει ότι η ομαδική εργασία είναι απαραίτητη. «Οι νοσοκόμες μου λένε ότι μπορούν να κάνουν το καλύτερο δυνατό με μια καλή ομάδα. Ελπίζω να δημιουργήσω μια κουλτούρα θετικών σχολίων - μια κουλτούρα ενθάρρυνσης ώστε να μην επαναλαμβάνονται λάθη, μια κουλτούρα επιβράβευσης ώστε να υπογραμμίζονται με διαφάνεια τα δυνατά τους σημεία. Ανεξάρτητα από το πόσο κοντά είναι οι νοσηλευτές με τους ασθενείς τους, είναι δύσκολο να αξιολογηθεί η απόδοσή τους και να αντικατοπτριστεί αυτό στις αμοιβές τους. Γι' αυτό είναι σημαντικό να υποστηρίζουν ο ένας τον άλλον. Εάν μια νοσοκόμα είναι κουρασμένη σωματικά ή ψυχικά, είναι δύσκολο να επικοινωνήσει με συναδέλφους. Επομένως, η φροντίδα του ίδιου τους του εαυτού ωφελεί την ομάδα και τους ασθενείς. Ελπίζω να κάνω ό, τι μπορώ για να βοηθήσω μεμονωμένες νοσηλεύτριες να φροντίσουν καλύτερα τον εαυτό τους».

Εξαιρετική επιλογή επαγγέλματος, προσφορά στον άλλον, με ευσυνειδησία, επίγνωση και πάντοτε διάθεση βελτίωσης. Σπουδαία ιδέα, αναγκαία και καινοτόμος, παράδειγμα προς μίμηση βεβαίως και για τη δική μας «φτωχή» πραγματικότητα, για ένα καλύτερο αύριο. 

Πηγή: nippon.com