από τη Μυρτώ Κορωνιού

Omedetō! Το τελευταίο part του αφιερώματος στις γάτες yōkai της Ιαπωνίας είναι επιτέλους εδώ! Μετά από όλα αυτά τα σατανικά yōkai, νομίζω πως το να κλείσουμε με μια νότα αισιοδοξίας είναι απαραίτητο. Γι’ αυτό κι εγώ σας άφησα το καλύτερο για το τέλος. Όλοι μας έχουμε δει την κλασική λευκή ή χρυσή γάτα που κουνάει συνεχώς την πατούσα της, είτε σε κάποιο ιαπωνικό εστιατόριο, μαγαζί ή ακόμα και σε κάποιο anime. Τι συμβολίζει όμως αυτή η καλοσυνάτη γατούλα και ποια η προέλευσή της;

Η Maneki-neko είναι τόσο υπερφυσικά τυχερή που ακόμη και τα αγάλματά της φέρνουν καλή τύχη και οικονομική ευημερία (υποτίθεται). Μπορείτε να δείτε αγάλματα maneki-neko στην είσοδο πολλών επιχειρήσεων γύρω από το Tokyo. Και στο Gotokuji οι άνθρωποι αγοράζουν αυτά τα τυχερά ειδώλια γάτας, κάνουν μια ευχή ή προσευχή πάνω τους και στη συνέχεια τα αφήνουν στο ναό, ο οποίος δημιουργεί την τεράστια συλλογή αγαλμάτων γάτας που βλέπετε σήμερα. 

Η Maneki-neko απεικονίζεται παραδοσιακά καθισμένη, κρατώντας ένα νόμισμα koban, με ένα πόδι υψωμένο σε μια χειρονομία. Η Maneki-neko μπορεί να βρεθεί είτε με το δεξί είτε το αριστερό πόδι υψωμένο (και μερικές φορές και τα δύο). Η σημασία του δεξιού και του αριστερού ανυψωμένου ποδιού διαφέρει ανάλογα με τον χρόνο και τον τόπο. Ένα άγαλμα με το αριστερό πόδι σηκωμένο είναι να προσελκύσει περισσότερους πελάτες, ενώ το δεξί πόδι να σηκωθεί είναι να πάρει περισσότερα χρήματα. Ως εκ τούτου, λέγεται επίσης ότι αυτό με το αριστερό πόδι είναι για δουλειά και το δεξί είναι για το σπίτι.

Αρχικά, οι maneki-neko ήταν κυρίως λευκές, αλλά με τα χρόνια, με τον συνδυασμό του Φενγκ Σούι, γεννήθηκαν διαφορετικές χρωματικές παραλλαγές. Το αρχικό λευκό χρώμα είναι να για καλή τύχη και συνολική καλή τύχη, ενώ το μαύρο είναι για να αποφύγετε το κακό. Το κόκκινο είναι για καλή υγεία, το κίτρινο ή ο χρυσός είναι για τον πλούτο, το ροζ είναι για την καλή τύχη στην αγάπη, ενώ το πράσινο είναι για καλή τύχη στο σχολείο και το πανεπιστήμιο. 

Πιστεύεται συνήθως ότι η maneki-neko προέρχεται από το Tokyo, ενώ ορισμένοι επιμένουν ότι ήταν από το Kyoto. Η maneki-neko εμφανίστηκε για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια του τελευταίου μέρους της περιόδου Edo στην Ιαπωνία. Οι πρώτες καταγραφές της maneki-neko εμφανίζονται στην καταχώριση Bukō nenpyō (χρονολογία του Edo) με ημερομηνία 1852. Το ukiyo-e "Joruri-machi Hanka no zu,", ζωγραφισμένο επίσης το 1852, απεικονίζει την Marushime-neko, μια παραλλαγή της maneki-neko, που πωλείται στο ναό Senso στο Tokyo. Μια διαφήμιση του 1902 για τη maneki-neko δείχνει ότι μέχρι τα τέλη του αιώνα ήταν δημοφιλείς. Πέρα από αυτό, η ακριβής προέλευσή της είναι αβέβαιη. 

Μερικοί έχουν παρατηρήσει τις ομοιότητες μεταξύ της χειρονομίας του maneki-neko και της γάτας που πλένει το πρόσωπό της. Υπάρχει μια ιαπωνική πεποίθηση ότι μια γάτα που πλένει το πρόσωπό της σημαίνει ότι ένας επισκέπτης θα φτάσει σύντομα. Αυτή η πεποίθηση μπορεί με τη σειρά της να σχετίζεται με μια ακόμη παλαιότερη κινεζική παροιμία που δηλώνει ότι εάν μια γάτα πλένει το πρόσωπό της, θα βρέξει. Έτσι, είναι πιθανό να προκύψει πεποίθηση ότι μια εικόνα μιας γάτας που πλένει το πρόσωπό της θα έφερνε πελάτες. Στο Διάφορο Morsels του Youyang, ο συγγραφέας της Δυναστείας Tang της Κίνας Duan Chengshi (803; -863) έγραψε: "Εάν μια γάτα σηκώσει το πόδι της πάνω από τα αυτιά και πλένει το πρόσωπό της, τότε θα προσέλθουν προστάτες". Αγάλματα γατών που πλένουν τα αυτιά τους (αν και πολύ διαφορετικό στυλ από το maneki-neko) έχουν βρεθεί ήδη από τη δυναστεία του Western Wei (386 έως 534 μ.Χ.). 

Υπάρχουν πολλοί μύθοι για τη γέννηση της maneki-neko, ο πιο δημοφιλής από τους οποίους είναι ο θρύλος του ναού Gōtoku-ji. Τον 17ο αιώνα, ένας φτωχός μοναχός ζούσε στο μικρό ναό Zen στο Setagaya του Tokyo. Παρόλο που η ζωή του ήταν πολύ δύσκολη, μοιράστηκε τα δικά του λιγοστά γεύματα με την κατοικίδια γάτα του που είχε ξεστρατίσει στο ναό. Μια μέρα, ένας άρχοντας σαμουράι, ο Ii Naotaka, της περιοχής Hikone Domain ήταν στο δρόμο του για να κυνηγήσει όταν ξαφνικά ήρθε μια καταιγίδα και αναζήτησε καταφύγιο κάτω από ένα μεγάλο δέντρο κοντά στο ναό. Καταφεύγοντας εκεί, παρατήρησε τη γάτα, η οποία είχε σηκώσει την πατούσα της σαν να του έγνεφε να πάει προς τον ναό. Περίεργος, άφησε το κάλυμμα του και κατευθύνθηκε προς το ναό για να δει καλύτερα την παράξενη γάτα. Καθώς το έκανε, ένας κεραυνός κατέστρεψε το δέντρο κάτω από το οποίο είχε μόλις σταθεί. Ο Naotaka ήταν τόσο ευγνώμων, έγινε χρηματοδότης του ναού και τον επισκεύασε για να γίνει πιο ευρύχωρος. Όταν η γάτα πέθανε, θάφτηκε σε ένα ειδικό νεκροταφείο για γάτες. Στον ναό, ένα άγαλμα του maneki-neko φτιάχτηκε για να τιμήσει τη μνήμη αυτής της ξεχωριστής γάτας που έκτοτε σεβόταν. 

Κάπου εδώ το υπέροχο ταξίδι μας στον μαγευτικό κόσμο των γατών yōkai της Ιαπωνίας έφτασε στο τέλος του. Ωστόσο, αυτό δε σημαίνει ότι δε θα ξανασυναντήσουμε yōkai στο δρόμο μας. Μείνετε συντονισμένοι για τα εξίσου συναρπαστικά άρθρα που έρχονται. Ganbarimas! Καλή συνέχεια από εμένα και όπως πάντα: stay safe out there, the yōkai are watching…

Πηγές:

Kaibyo: The Supernatural Cats of Japan ~ Zack Davisson (Chin Music Press)

The Book of Yokai: Mysterious Creatures of Japanese Folklore ~ Michael Dylan Foster (University of California Press)

Kwaidan: Stories and Studies of Strange Things ~ Lafcadio Hearn (Createspace Independent Publishing Platform)

Japanese Folktales: Classic Stories from Japan’s Enchanted Past ~ Yei Theodora Ozaki (Tuttle)

Scooping, raking, beckoning luck: luck, agency and the interdependence of people and things in Japan ~ Inge Maria Daniels (Journey of the Royal Anthropological Institute, pages 619-638)