από τον Παναγιώτη Νηφόρο

Πριν από λίγες ημέρες, κάνοντας αργά το βράδυ zapping στην τηλεόραση, έπεσα στο BBC Earth. Τη συγκεκριμένη ώρα προβαλλόταν το “Japan With Sue Perkins”, με οικοδέσποινα τη βρετανίδα κωμικό Sue Perkins που έχει αναλάβει να μας ξεναγήσει στα άδυτα της Ιαπωνικής κοινωνίας.

Φτάνει στο Tokyo και από εκεί ξεκινά την περιήγησή της. Η πρώτη επαφή με τα περίεργα ρομπότ receptionists που υποκαθιστούν τους ανθρώπους, της προκαλεί την αίσθηση πως μπαίνει σε έναν εντελώς ξένο και διαφορετικό κόσμο. Παραμένει αμήχανη και νιώθει παράξενα, όπως άλλωστε και ο οποιοσδήποτε Δυτικός που δεν μπορεί να έχει ανάλογη εμπειρία. Έρχεται ίσως απροετοίμαστα σε επαφή με ασύλληπτα επιτεύγματα της τεχνολογίας και πολύ γρήγορα αναρωτιέται πως αυτή η περίεργη «φουτουριστική» πραγματικότητα μπορεί να συμφιλιώνεται με τις κλασικές παραδοσιακές αξίες της “παλιάς” Ιαπωνίας.

Το οδοιπορικό της περιλαμβάνει αρχικά παρακολούθηση μιας προπόνησης sumo, διερευνώντας παράλληλα τη φιλοσοφία ενός τέτοιου αγώνα. Επιδιώκει να μετάσχει και η ίδια, με μπόλικο χιούμορ, φορώντας μάλιστα το παραδοσιακό mawashi, μαζί με κάποιες φιλόδοξες φοιτήτριες της πανεπιστημιακής λέσχης που προσπαθούν να αντιμετωπίσουν επαγγελματικά αυτό το ιδιαίτερο καθαρά Ιαπωνικό άθλημα.

Στη συνέχεια επιλέγει να βρεθεί στο σπίτι μιας οικογένειας που χρησιμοποιεί ανθρωποειδή ρομπότ για να κρατούν συντροφιά στα παιδιά, ακόμη και για να τα προσέχουν, ενώ το εκπληκτικό της επίσκεψης αυτής είναι ότι ανακαλύπτει ζωάκια ρομπότ που για τα μέλη αυτής της οικογένειας μοιάζουν να προσφέρουν ό, τι ακριβώς και τα αληθινά πλάσματα. Μάλιστα, κάποια στιγμή καλείται να χαϊδέψει ένα μαξιλάρι που της ανταποδίδει το δικό της χάδι. Η τεχνολογία μοιάζει να παράγει ή μάλλον να μιμείται την ανθρώπινη τρυφερότητα. 

Και από την υψηλή τεχνολογία, περνά στη σφαίρα της Ψυχολογίας των ατόμων που εργάζονται ως μάνατζερ σε διάφορες εταιρίες και προσπαθούν να βελτιώσουν την απόδοσή τους, παρακολουθώντας μια σειρά σεμιναρίων. Σύμφωνα με τη γνωστή κωμικό, τα μαθήματα αποδεικνύονται ιδιαίτερα αυστηρά και σκληρά, απαξιώνοντας κατά κάποιον τρόπο τις προσωπικότητες των συγκεκριμένων ατόμων και ταπεινώνοντας τους όταν δεν καταφέρνουν να ανταποκριθούν στις επιβεβλημένες απαιτήσεις των προγραμμάτων. Όχι μόνο δεν επιβραβεύονται για τις προσπάθειες τους, αλλά αντίθετα, απαριθμούνται οι τομείς στους οποίους έχουν αποτύχει, και μάλιστα, καρφιτσώνονται ενδεικτικά στο πέτο τους σαν «παράσημα» της παταγώδους αποτυχίας τους. Αυτή η λογική σίγουρα προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση, ιδίως για τον δυτικό τηλεθεατή, που δεν μπορεί εύκολα να την αποδεχθεί.

Στη συνέχεια, η Sue παρεβρίσκεται σε έναν ψεύτικο γάμο μιας νεαρής γυναίκας. Δεν υπάρχει σύντροφος, ωστόσο η νεαρή ντύνεται νύφη και φωτογραφίζεται για την οικογένεια της για να προβληθεί στο Instagram. Το ποσοστό των γάμων είναι σήμερα χαμηλό, αφού όλο και περισσότεροι νέοι παραμένουν εργένηδες, κυρίως λόγω υψηλών δυσκολιών που αντιμετωπίζουν στο εργασιακό περιβάλλον, κάτι που περιορίζει την κοινωνική τους ζωή και την ουσιαστική επαφή τους με τους άλλους.

Έπειτα ανακαλύπτει τη στερεοτυπική αισθητική του Kawaii. Την υπερβολικά χαριτωμένη πλευρά της γυναικείας συμπεριφοράς που φαίνεται να μην θέλει να ενηλικιωθεί, να ξεπεράσει την παιδική της αθωότητα. Αποτυπώνεται στα χαριτωμένα ροζ κυρίως ρούχα, τα οποία συνοδεύουν η ηπιότητα, ο ανάλαφρος και ευχάριστος τόνος φωνής.

Η κωμικός προσπαθεί επίσης να κατανοήσει άλλο ένα αξιοπρόσεκτο φαινόμενο από την ιαπωνική καθημερινότητα όταν βρίσκεται σε έναν σχετικά αδιαμόρφωτο χώρο, και μετέχει σε μια βραδιά με μεσήλικες άνδρες που παρακολουθούν φανατικά, συμπεριφερόμενοι σαν hooligans, ένα girl idol group. Οι περισσότεροι, μάλιστα, απολαμβάνουν το θέαμα μόνοι τους χωρίς τις γυναίκες τους. 

Άξια αναφοράς η παράδοση των γυναικών που δραστηριοποιούνται και ζουν ως γκέισες. Παράδοση που φθίνει με το πέρασμα του χρόνου. Απαιτεί μια μακρόχρονη μαθητεία με όλα εκείνα τα στοιχεία που μπορούν να ψυχαγωγήσουν επιχειρηματίες και όσους επιδιώκουν αυτού του είδους τη συντροφιά. Με μουσική, χορό, με τις παραδοσιακές στολές και το επίπονο μακιγιάζ της γκέισας. Με αυτό τον τρόπο προσπαθούν να διαφυλάξουν μακραίωνες παραδόσεις.

Παράδοξη επίσης επινόηση, ανάμεσα στα μέτρα που παίρνει η πολιτεία για να αντιμετωπίσει το φαινόμενο της υπογεννητικότητας που χαρακτηρίζει τη σύγχρονη περίοδο, η επιδότηση ειδικών προγραμμάτων γρήγορων γνωριμιών, όπου άνδρες και γυναίκες επιδιώκουν να βρίσκονται μέσω κάποιων κοινών δραστηριοτήτων (πχ ενασχόληση με τη μαγειρική) για να γνωριστούν και να συνάψουν σχέσεις. Αδιανόητη εκδοχή ίσως για τα δικά μας δεδομένα.

Ίδιον της ιαπωνικής κοινωνίας και βασικό σημείο αναφοράς παραμένει το ομαδικό πνεύμα, η αυτοπειθαρχία και ο σεβασμός. Σε συνάρτηση με αυτό, βλέπουμε ειδικές ομάδες γυναικών άνω των 80, οι οποίες καταδύονται σε συγκεκριμένες θαλάσσιες περιοχές, προκειμένου να μαζέψουν θαλάσσια σαλιγκάρια και να τα διαθέσουν στην τοπική αγορά. Απίστευτη αντοχή, βλέποντας ηλικιωμένες γυναίκες να ξεπερνούν τους εαυτούς τους, κουβαλώντας μάλιστα απίστευτα γι’ αυτές βάρη. Το ότι μετέχουν σε μια κοινότητα με στόχους και με κοινό σκοπό, τους προσδίδει δύναμη και σθένος.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει, επίσης, η συνομιλία που έχει η Sue με τον τελευταίο επιζώντα της τραγωδίας στη Hiroshima και στο Nagasaki.

Ας αναφερθούμε και στο φαινόμενο ενοικίασης διαφόρων μελών μιας οικογένειας, που τόσο μας ξενίζει, όπου ο ενδιαφερόμενος, ανάλογα με τις ανάγκες του, μπορεί να αναζητήσει άτομα που να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους, αναλαμβάνοντας για ένα διάστημα τους επιθυμητούς ρόλους.

Η συγκεκριμένη περιήγηση της Sue Perkins παρουσιάζει μια Ιαπωνία ανάμεσα στην παράδοση και στην υψηλή τεχνολογία, ανάμεσα στο ομαδικό πνεύμα και στη μοναχικότητα, ανάμεσα στην πειθαρχία, την υπακοή και την έλλειψη επικοινωνίας, με πολλά στερεότυπα, με αντιφάσεις, με μια υπέροχη φύση, την οποία ίσως ο Ιάπωνας εργαζόμενος πολίτης να μην μπορεί να απολαύσει όπως θα ήθελε και όπως ενδεχομένως θα έπρεπε…

Ένα ντοκιμαντέρ που αξίζει να αναζητήσετε και προτείνεται ανεπιφύλακτα σε fans και μη.

Πηγή: theguardian.com