Η σχολική καθαριότητα στην Ιαπωνία
από τον Παναγιώτη Νηφόρο
Πρέπει τα παιδιά να καθαρίζουν τα σχολεία τους; Tι υπαγορεύει η ιαπωνική εκπαίδευση; Ο καθαρισμός του σχολείου από τους ίδιους τους μαθητές αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της ιαπωνικής εκπαιδευτικής λογικής.
Στα ιαπωνικά σχολεία εκτός από τους διδάσκοντες, υπάρχει και το μη διδακτικό προσωπικό, οι yomushuji ή shuji, κάτι ανάλογο με τους δικούς μας επιστάτες, με πολλές ευθύνες, από τη φύλαξη έως τον καθαρισμό ακόμη και τη συντήρηση των σχολικών κτιρίων.
Ωστόσο, η καθαριότητα του σχολείου δεν είναι μόνο δουλειά του σχολείου, αλλά συνιστά και πρώτιστο μέλημα των μαθητών. Είναι μια βασική υποχρέωσή τους. Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί θεωρούν ότι είναι ένας τρόπος για να μαθαίνουν τα παιδιά να σέβονται τον δικό τους χώρο, αλλά και ευρύτερα το περιβάλλον τους. Οι μαθητές βλέπουν επίσης το να διατηρούν το σχολείο τους καθαρό, ως μέρος της ζωής τους και προφανώς δεν απεχθάνονται τη δύσκολη αυτή δουλειά. Μέρος της μαθητικής κουλτούρας υιοθετείται από κάθε σχολείο διαφορετικά με μικρές έστω παραλλαγές. Αυτή η πρακτική μπορεί και να μας είναι γνωστή από τα anime που απεικονίζουν εύστοχα τη σχολική ζωή της Ιαπωνίας.
Γιατί η Ιαπωνία ακολουθεί αυτή την πρακτική καθαρισμού;
«Εάν χρησιμοποιείτε έναν συγκεκριμένο χώρο, είναι καθήκον και ευθύνη σας να διασφαλίσετε ότι θα αφήσετε αυτόν τον χώρο καθαρό». Βοηθά τους ανθρώπους να μάθουν τη σημασία της καθαριότητας, σημαντική δεξιότητα ζωής που εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο δεν φαίνεται να έχουν κατακτήσει!
Ο soji (καθαρισμός) είναι μια πρακτική που έχει τις ρίζες της στις βουδιστικές διδασκαλίες που υπογραμμίζουν τη σημασία τού να διατηρούμε το περιβάλλον και το σώμα μας καθαρό. Σύμφωνα με μελέτες, ένα βρώμικο, ακατάστατο δωμάτιο μπορεί να επηρεάσει το μυαλό και να μην μας αφήνει περιθώρια ηρεμίας. Το καθαρό σώμα έχει μόνο θετική επίδραση στην ψυχολογία και στη σκέψη μας.
Όμως τι περιλαμβάνει η πρακτική καθαριότητας στα ιαπωνικά σχολεία;
Σε ένα τυπικό σχολείο γίνεται τέσσερις φορές την εβδομάδα και ξεκινά μετά το μεσημεριανό γεύμα, διαρκεί 20 λεπτά, ενώ μετά, τα παιδιά αφήνονται ελεύθερα για διάλειμμα. Την τελευταία ημέρα κάθε εξαμήνου, γίνεται το osoji (γενική καθαριότητα). Καθ' όλη τη διάρκεια του καθαρισμού, από τα μεγάφωνα ακούγονται εμβατήρια ή κλασική μουσική. Κάθε τάξη αναλαμβάνει τον καθαρισμό της δικής της αίθουσας, αλλά και δύο άλλων χώρων στο σχολείο, όπως για παράδειγμα, το γραφείο ή τη βιβλιοθήκη. Αυστηρός είναι ο καταμερισμός εργασίας, αφού συγκροτούνται han (μικρές ομάδες) με τη βοήθεια των διδασκόντων, διαμορφώνοντας ένα σωστό πρόγραμμα που αναθέτει ορισμένες εργασίες σε κάθε μαθητή. Με αυτόν τον τρόπο, τα καθήκοντα δεν επικαλύπτονται και υπάρχει καλύτερη διαχείριση του χρόνου.
Κάθε μία ομάδα είναι υπεύθυνη για έναν από τους χώρους που πρέπει να καθαριστεί. Σκουπίζουν και σφουγγαρίζουν τις τάξεις τους, ξεσκονίζουν, καθαρίζουν διαδρόμους, σκάλες, πόρτες και παράθυρα. Μάλιστα, διαθέτουν παπούτσια εσωτερικού χώρου, ώστε να μην φέρνουν τη βρωμιά από έξω. Επιπλέον, το πανί καθαρισμού που χρησιμοποιούν οι μαθητές συνήθως το φέρνουν από το σπίτι τους.
Σε πολλά σχολεία καθαρίζουν ακόμη και τις τουαλέτες! Λέγεται ότι δεν έχουν επιστάτες και όταν έχουν, είναι για ορισμένες εργασίες που οι μαθητές δεν θα μπορούσαν να εκτελέσουν, όπως εργασίες επισκευής και καθαρισμός χώρων εκεί όπου δεν τα κατάφεραν.
Να σημειώσουμε ότι αναπτύσσεται χωρίς αμφιβολία αλληλεγγύη ανάμεσα στους μαθητές, ανάμεσα στις μεγαλύτερες και τις μικρότερες τάξεις. Μάλιστα, να πούμε ότι μια ομάδα της έκτης τάξης στέλνεται σε μαθητές της πρώτης για να βοηθήσει τους μικρότερους που δεν έχουν ακόμη εξοικειωθεί. Ακόμη και οι δάσκαλοι θεωρούν ότι οι μεγαλύτεροι μπορεί να λειτουργήσουν ως πρότυπα για τους μικρότερους και σε όσους είναι hitorikko, μοναχοπαίδια, παιδιά που το έχουν ίσως περισσότερο ανάγκη.
Το εντυπωσιακό είναι ότι τρεις φορές το χρόνο, οι μεγαλύτεροι μαθητές καθαρίζουν τη γειτονιά όπου βρίσκεται στο σχολείο (chiiki seiso). Με σκούπες και υλικά που διαθέτει το ίδιο το σχολείο, φορώντας βαμβακερά πλεκτά γάντια (gunte) βγαίνουν για να μαζέψουν τα γύρω σκουπίδια.
Με το σκεπτικό ότι όταν οι έφηβοι μαζεύουν οι ίδιοι τα σκουπίδια, θα σκεφτούν πολύ αν θα ξαναρίξουν. Εμπεδώνουν επίσης την ιδέα ότι καμία εργασία, ούτε καν το καθάρισμα του μπάνιου δεν είναι ταπεινή.
Μάλιστα, δημοσιογράφος σχολιαστής πρότεινε ότι πρέπει όλο και περισσότερα σχολεία γυμνασίου να οργανώνουν chiiki seiso!
Ίσως αυτές οι πρακτικές καθαρισμού να συμβάλλουν στην οικοδόμηση του χαρακτήρα τους. Η πρακτική ενισχύει επίσης την ομαδική εργασία, καθώς οι μαθητές συνεργάζονται για να ολοκληρώσουν τη δουλειά τους, βοηθώντας ο ένας τον άλλον. Δείχνει στο παιδί ότι το πρόβλημα της κοινότητας δεν μπορεί παρά να είναι ατομικό ζήτημα. Αυτό δημιουργεί μια νοοτροπία αλληλοβοήθειας, συναίσθησης, συλλογικής ευθύνης. Είναι ένας τρόπος για να αποκτούν οι μαθητές πρωτοβουλίες, σεβασμό και υπευθυνότητα, κάτι που μπορεί να επιδράσει ακόμη και στη βελτίωση των ακαδημαϊκών τους επιδόσεων και στο να γίνουν πιο υπεύθυνοι πολίτες.
Απώτερος στόχος της ιαπωνικής εκπαίδευσης είναι να γίνουν άξια λειτουργικά και παραγωγικά μέλη της κοινωνίας. Στη δική μας δυτική κοινωνία, κάποια σχολεία έχουν εφαρμόσει αυτή την πολιτική Να θυμηθούμε ότι ακόμη και στην Ελλάδα παλαιότερα ίσχυε εν μέρει η ίδια εκπαιδευτική λογική.
Πηγή: good.is